Bài học từ Binh pháp: Lãnh đạo tốt và Lãnh đạo tồi

Thông tin dưới đây dựa trên cuốn “The Ultimate Art of War” của Antony Cummins, trong đó tác giả đã đưa ra bản dịch mới, đúc kết lại những tinh túy theo lời dạy của Tôn Tử. Bài viết này chỉ tóm tắt lại những phẩm chất mà Tôn Tử dựa vào để đánh giá tướng lĩnh.

Phẩm chất của Lãnh đạo tồi

Tôn Tử đã liệt kê 5 đặc tính mà nếu thấy nổi trội ở nhà lãnh đạo, chắc chắn đội quân đó sẽ thua trận:

1. Liều lĩnh. Một tướng lĩnh luôn tiến về trước hứng chịu mọi trận đánh và thấy mọi lý do để bắt đầu một cuộc chiến, thì cuối cùng cũng sẽ tự giết hết quân của mình mà thôi.
2. Quá cảnh giác. Một tướng lĩnh luôn tránh mọi cuộc xung đột, tìm đường lui và luôn mang trong đầu ý nghĩ được trở về nhà an toàn, thì sớm muộn gì cũng sẽ bị địch bắt. Bởi vì quân địch sẽ tìm cách giăng bẫy và chờ thời cơ cá cắn câu.
3. Nóng nảy. Nhà lãnh đạo nóng tính rất dễ bị kích động để tuyên chiến mặc dù chưa hề có kế hoạch nào trong tay.
4. Tự phụ. Người cầm quân có lòng tự trọng quá cao và lúc nào cũng muốn bảo vệ thanh danh của mình sẽ rất dễ bị thao túng bằng cách vu khống hoặc bị ám sát.
5. Đam mê thái quá. Người đứng đầu thể hiện sự quan tâm thái quá đến phúc lợi của quân sỹ sẽ dễ quên đi mục tiêu chính. Mặc dù khó chấp nhận, nhưng ta luôn phải chuẩn bị cho những mất mát ngay trong doanh trại của mình. Nếu kẻ thù biết được ta đang cố tránh khỏi mọi thương vong phát sinh, chúng có thể thao túng ta bằng cách nhắm đến những người xung quanh ta, đẩy ta vào thế tiến thoái lưỡng nan.

Cả 5 đặc tính trên đều tồn tại trong mỗi người, nhưng không nên để chúng quá nổi trội. Đừng để cá tính của mình trở thành mục tiêu dễ dàng của kẻ thù.

Mẹo nhỏ: Đừng gây chiến quá nhanh và cũng đừng lui quân quá nhanh. Đừng quá nóng nảy chóng vánh và cũng đừng quá tự phụ. Hãy học cách chấp nhận mất mát trong chiến tranh.

Phẩm chất của Lãnh đạo tốt

Tôn Tử đã dạy rằng một đạo quân phải được dẫn dắt bởi một người duy nhất, người mà khiến từng binh sỹ cảm thấy như đang chỉ đạo riêng cho chính mình. Đây chính là cách khiến cho cả đạo quân đồng lòng như một.

Nhà lãnh đạo xuất chúng cần có những phẩm chất sau:

1. Bình tĩnh. Một nhà lãnh đạo giỏi không bao giờ quá tức giận hay hối thúc. “Quyền lực” không phải là “ép buộc” người khác và một đội quân không thể gắn kết với nhau lâu dài bằng cách dọa nạt. Vì vậy, giữ phong thái bình tĩnh mọi lúc và chỉ giơ nanh vuốt ra khi thật sự cần thiết.
2. Khó đoán. Đừng bao giờ đi nước cờ dễ đoán, và tránh để lại khuôn mẫu mỗi khi hành động. Kẻ thù sẽ không thể xác định được ta sẽ làm gì trong tương lai dựa vào những gì ta đã làm trong quá khứ. Đừng dẫn quân đi qua đường dễ đoán, và liên tục thay đổi vị trí đóng quân. Hãy để kẻ thù luôn đoán nước cờ của ta.
3. Bí hiểm. Hãy luôn giữ trạng thái bí hiểm, không để kẻ thù đọc được ta. Kể cả khi mật thám của chúng xâm nhập được vào hàng ngũ của ta, chúng cũng không thể biết được ta thật sự đang nghĩ gì.
4. Tự giác. Luôn có sự khác biệt giữa vâng lời, kỷ luật và tự giác. Rất nhiều kẻ chỉ biết vâng lời, kẻ khác thì bị áp đặt kỷ luật lên, nhưng rất ít người có được sự tự giác. Trong khi những kẻ khác nghỉ ngơi, thì nhà cầm quân giỏi sẽ tiếp tục làm việc và chỉ nghỉ ngơi khi đã đến lúc.
5. Tuyệt mật. Ta cần phải cân đối một cách khéo léo giữa việc giữ bí mật quân sự và việc tham gia của các tướng lĩnh. Nếu quá bí mật, các tướng lĩnh sẽ cảm thấy xa cách; quá thoáng thì kế hoạch rất dễ bại lộ. Có lẽ Tôn Tử có thiên hướng về giữ bí mật nhiều hơn và giữ sự trung thành của các tướng lĩnh theo cách khác.
6. Gương mẫu đi đầu. Hãy luôn có mặt cùng quân sỹ (tất nhiên là không phải lúc nào cũng ở tiền tuyến), hãy quan sát và chiếm lấy sự kính trọng của quân sỹ bằng cách chia sẻ sự khó khăn với họ. Tôn Tử luôn sử dụng nhiều hình ảnh để mô tả khái niệm này. Hình ảnh đầu tiên là tướng đi đầu dẫn quân trèo lên thang, nhưng sau đó đã bị hất văng khỏi thang và không thể nào quay trở lại. Một hình ảnh nữa là đội quân của một bầy thú vật đang di chuyển với con đầu đàn ở giữa, điều khiến cả đàn theo cách mà ở ngoài không thể đoán biết được. Hãy xông pha nơi hiểm nguy cùng quân sỹ, nhưng đừng để cho quân địch biết ta làm gì.
7. Trách nhiệm. Là một nhà lãnh đạo, ta cần tự tin nhận trách nhiệm cho toàn bộ quân đoàn của mình. Hãy là trung tâm của mọi thứ và sử dụng binh sỹ theo cách hiệu quả nhất để đạt được kết quả tốt nhất.

Mẹo nhỏ: Một người lãnh đạo kiệt xuất là người bình tĩnh, khó đoán, khó đọc vị, rất tự giác và vô cùng kín đáo, luôn kề vai sát cánh cùng quân sỹ và là tổng tư lệnh từ trung tâm của quân đoàn.

Từ “The Ultimate Art of War”, bản quyền của Antony Cummins, Watkins Media 2019.